«Երեսունից ավելի հայրեններ կան, որոնք դեռ թղթի վրա են, չեն հնչել»

«Իրատեսի» հյուրը «Աստղիկներ» մանկական երաժշտական կենտրոնի հիմնադիր-ղեկավար, դաշնակահար, երգահան ԼԻԼԻԹ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆՆ է:
Զրուցել ենք Ֆրանսիայում նախատեսվող «Աստղիկներ» երգչախմբի բարեգործական համերգի, մանկական երգարվեստի ձեռքբերումների ու խնդիրների, Նահապետ Քուչակի հայրենների հիման վրա Լիլիթ Դանիելյանի գրած երգերի և առաջիկա ծրագրերի մասին:

«ԻՄ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԴԵՌ ՉԵՄ ԼՍՈՒՄ»

-Այն տարիներին, երբ մեր հեռուստաեթերը ողողված էր նոր անուններով ու նոր երգերով, մեկ, թե երկու անգամ լսել եմ Նահապետ Քուչակի հայրենների հիման վրա գրած երգերը: Դա շատ վաղուց էր: Եվ այնքան տպավորիչ, որ մինչ օրս չեմ մոռացել: Բայց, կարծես, կարճ տևեց հայրենների եթերային կյանքը: Իբրև մեներգիչ ե՞րբ և ինչպե՞ս սկսեցիք Ձեր գործունեությունը, ի՞նչ արձագանք գտան «Հայրենները» մասնագետների և երաժշտասեր հասարակության կողմից:
-Ինչպես նշեցիք` ինչ-որ պահ էր: Մի կարճ շրջան՝ 1995-1998 թթ. աշխատել եմ Երգի պետական թատրոնում, մինչ այդ «Արձագանք» ստուդիայում էի, բայց, ինչպես ասում են, դա եղել է շատ վաղուց և ոչ ճիշտ (ֆՑՏ ոօսՏ ՊՈՉվՏ Ռ վպտՐՈՉՊՈ): Ես երբեք ինձ երգիչ չեմ համարել, այլ ավելի շատ մարդ, որ ստեղծագործում է: Առաջին հայրենը երգի եմ վերածել 15 տարեկանում, բայց դրան նորից վերադառնալու, մշակելու, որպես երգ ներկայացնելու համարձակություն ունեցա ավելի ուշ՝ 30-32 տարեկանում: 2007-ին արդեն ձայներիզը պատրաստ էր: Այս նախագծի շուրջ շատ լավ մարդիկ էին հավաքվել` գործիքավորող Նարինե Զարիֆյանը, «Արդինի» ձայնագրման ստուդիան, ձայնային ռեժիսոր Հմայակ Ռոստոմյանը, ռեժիսոր Դավիթ Սահակյանցը: Առաջին տեսահոլովակը թողարկվեց իմ միջոցներով, հետո Ազգային կինոկենտրոնի նախաձեռնությամբ և աջակցությամբ Դավիթ Սահակյանցը նկարահանեց անիմացիոն ֆիլմ Քուչակի հայրենների մասին՝ իմ երաժշտությամբ: Դավիթը հիացած էր այդ երաժշտությամբ, ասում էր, որ դրանից հետո մեկ տարի ոչինչ անել չի կարողացել: Պետական կամերային երաժշտական թատրոնում 2015-ին բեմադրվեց հայրենների հիման վրա գրված երգերիս շարքը:
-Ինչպես հարկն է ներկայացվե՞լ են Ձեր նշած նախագծերը: Խոսքը գովազդի մասին է:
-Նման նախագծերը, ինչպես դասական երաժշտությունը, շատ չեն գովազդվում: Այն ունի իր հանդիսատեսը: Առհասարակ, ես դռներ ծեծել չեմ սիրում: Գիտեմ, որ գրել եմ, բայց չեմ զբաղվում դրանց տարածմամբ: Շարունակում եմ գրել:
-Էլի՞ երգեր ունեք հայրենների հիման վրա:
-Այո, երեսունից ավելի հայրեններ կան, որոնք դեռ թղթի վրա են, չեն հնչել: Միայն դրանց ձայնագրությունն արդեն իսկ թանկ հաճույք է (երաժշտությունը, որ ձայնագրվել էր, կատարել են ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի, ժողովրդական նվագարանների լավագույն երաժիշտները):
-Դեմ չե՞ք լինի, որ Ձեր գրած երգերը կատարեն նաև ուրիշները:
-Իհարկե ոչ: Եթե ուրիշները կատարեն, միայն կապրի այդ երաժշտությունը: Հայրենների բեմադրության ժամանակ երգում էին թատրոնի արտիստները: Ինքս երգեցի, որովհետև իմ ձայնը շատ հարմար էր, այսպես ասած, սազում էր հայրեններին: Առաջիկայում Սան Մարինոյի կոնսերվատորիայի նվագախմբի հետ ելույթ եմ ունենալու, երգելու եմ «Գլադիատոր» ֆիլմի երաժշտությունը: Որպես միջնադարյան ձայնով երգչուհու, ինձ էին մատնանշել, ու ես անցա այդ կաստինգը:
-Դուք նաև բանաստեղծական ժողովածու ունեք («Նայիր կնոջը»): Երգեր գրու՞մ եք Ձեր տողերով:
-Ես իմ բանաստեղծությունների երաժշտությունը դեռ չեմ լսում:

«ՄԵՐ ԼԱՎԱԳՈՒՅՆ ԿՈՄՊՈԶԻՏՈՐՆԵՐՆ ԱՅՍՕՐ ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ԵՐԳԵՐ ԳՐԵԹԵ ՉԵՆ ԳՐՈՒՄ»

-2008-ին հիմնել եք «Աստղիկներ» մանկական երաժշտական կենտրոնը, մինչ այդ ստեղծել և ղեկավարել եք մանկական երաժշտական «Աստղիկ» մրցույթ-նախագիծը: Մի փոքր պատմեք այդ մասին: Ինչու՞ և ինչպե՞ս ծնվեց նախագիծը:
-Մանկական դաշտ մտնելու ցանկություն ամենևին չունեի, բայց երբ աղջիկս երկու-երեք տարեկան էր, երգեր էի փնտրում նրա համար, գտնում էի երգեր, որոնք այնքան էլ մանկական չէին: Այսօր ով ասես կարող է երգ գրել, ձայներիզ թողարկել, այնինչ մենք ժողովրդական երգեր ունենք, խաղիկներ, խորհրդային շրջանում մանկական երգերի ահռելի ժառանգություն: Հարց է առաջանում՝ ինչու՞ ենք մոռանում լավ երգերը: «Շանթ» հեռուստաընկերության տնօրենին առաջարկեցի մանկական թեմայով նախագիծ իրականացնել: Հաջողվեց նախագիծը: Երեխաներին ճանաչում էին, լավ երգեր ի մի բերվեցին, տարածվեցին: «Աստղիկներից» են Ռոբերտ Քոլոյանը, որ անցավ «Դեպի Եվրատեսիլի» եզրափակիչ փուլը, Ժաննա Դավթյանը, Անահիտ Պետրոսյանը, Ինգա Ավետիսյանը: Վախենում եմ որոշ անուններ բաց թողնել:
-«Աստղիկներ» մշակութային կենտրոնում քանի՞ տարեկանից են ուսանում, ի՞նչ են երգում, ինչո՞վ է առանձնանում «Աստղիկները»:
-5-15 տարեկան երեխաներ են, երգում են բազմաժանր մանկական երաժշտություն, Ռուբեն Հախվերդյանի «0-100 տարեկան երեխաներին» երգերը, Ռոբերտ Ամիրխանյան, մանկական ժողովրդական երգեր: Արդեն մեկ տարի է` մեր կենտրոնի գեղարվեստական ղեկավարությունը ստանձնել է «Շողակն» անսամբլի մենակատար Ալեքսան Հարությունյանը, որը հայկական ժողովրդական երգի լավագույն գիտակներից է և այնպե՜ս սիրով է երեխաների հետ աշխատում: Մարտի վերջին Ֆրանսիայում բարեգործական համերգ ենք ունենալու, ներկայացնելու ենք հայկական ժողովրդական երգեր, սկսած երեխաների համար Կոմիտասի գրած «Այբ, բեն, գիմ»-ից մինչև պարեղանակներ, հարսանեկան երգեր:
-Ինչպե՞ս են երեխաները արձագանքում ժողովրդական երգարվեստին:
-Առաջին դասին խոժոռ դեմքերով նստած էին, թե՝ այս ի՞նչ երգեր են երգում: Մի քիչ բարդ է, հիշելու համար պետք է ճիգ գործադրեն, բայց քանի որ իրենց արյան մեջ է, ոչ մի դիսոնանս չէր լինում, շատ հեշտ սովորում էին:
-Այդ երգերը անտեսվա՞ծ են, թաքնվա՞ծ:
-Թաքնված չեն, անտեսված չեն, արժեքային համակարգն է փոխվել: Իմ ընկերը Ֆրանսիայից եկել է, ասում է` Ֆրանսիայում այդքան արաբներ կան, երբեք այսքան թուրքական, արաբական երաժշտություն չէի լսել: Ասում է` ես կհասկանամ, եթե արաբական ռեստորանում լսեմ, բայց ամենուր է՝ լողավազանում, փողոցում, եթերում: Կարելի է, չէ՞, մի օր հրաման տալ և վերջ դնել այդ ամենին:
Մեր մշակույթին ֆրանսիացիները ծանոթ չեն, Խաչատրյանին գիտեն, բայց երբ լսում են Կոմիտաս, հուզվում են, լաց լինում, զարմանում են, թե այս ի՞նչ երաժշտություն է՝ հոգիդ տակն ու վրա անող: Լսում են Բաբաջանյան, ասում են՝ չգիտեինք, որ հայերն այսպիսի ժամանակակից էստրադա ունեն: Մեր երաժշտական մշակույթը, իսկապես, ծանրակշիռ է, անգին:
-«Աստղիկները» անդրադառնու՞մ է ժամանակակիցների գործերին։
-Էդգար Գյանջումյանը առաջարկել է իր մանկական ստեղծագործությունները, սիրով կհամագործակցենք, քանի որ մանկական երգերի հանդեպ մեր մոտեցումը համապատասխանում է: Եթե լավ առաջարկներ լինեն, ինչու՞ ոչ: Խնդիրն այն է, որ մեր լավագույն կոմպոզիտորներն այսօր երեխաների համար երգեր գրեթե չեն գրում, ու դաշտը լցնում են… Եկեք շատ չքննադատեմ:
-«Աստղիկներում» ընդունելությունն ազա՞տ է, թե՞, այնուամենայնիվ, որոշակի ընտրություն եք կատարում:
-Անցյալ տարի 70-ից ընտրել ենք 15-ին: 2008-ին 120 երեխա էր սովորում, լավ երեխաներ էին, բայց դժվար է աշխատել 120 ծնողի հետ, որոնք անպայման ուզում են իրենց երեխաներին բեմում առաջին պլանում տեսնել: Ընթացքում հասկացա, որ ավելի լավ է 15 հոգի լինեն, բայց լավագույնները:
-Ինչպե՞ս եք ընտրում լավագույններին:
-Առաջնային են ռիթմի զգացողությունը և լսողությունը:
-Հյուրախաղեր ունենու՞մ եք:
-Հանդես ենք եկել Երևանում` «Արամ Խաչատրյան» համերգասրահում, ՀՀ մարզերում, Իրանում, ԱՄՆ-ում: Մարտի վերջին Ֆրանսիա ենք մեկնում բարեգործական համերգի: Ողջ հասույթը տրամադրվելու է Վարդենիսի Ծովակ գյուղի երեխաներին: Տադեն քաղաքում ապրում է ընտանիք՝ Լոիկ և Լողանս Սենաղներ, որ 10 տարի է` այս գյուղի երեխաների կնքամայրն ու կնքահայրն են դարձել: Շատ պատահական գալիս են Հայաստան, իրենց թարգմանիչը այդ գյուղից է լինում, երբ գյուղ են գնում, տեսնում են սոցիալական ծանր վիճակը, հանձն են առնում պարբերաբար գյուղի ընտանիքներին, երեխաներին օգնելու պարտավորությունը:
-Եվ վերջին հարցը` հայրենները ներկայացրե՞լ եք դրսում, ինչպե՞ս են ընդունվում:
-Այնտեղ ավելի ջերմ ընդունելություն են գտել: Նոր նախագիծ կա առջևում, սակայն չակերտներն առայժմ բացել չեմ ուզում:

Զրուցեց Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ